Bismillahirrahmanirrahim

Soru-641: Hz. İsa (a.s) 12 havarisi imanlı, iyi insanlar mıydı? Yoksa incili değiştiren bu kimseler miydi? Onlar hakkında çok az bilgi vardır. Örneğin Hz. İsa'nın ilk varisi 12 havariden biri miydi? Allah sizden razı olsun.

Cevap-641: Muhterem kardeşim, Hz. İsa’nın havarilerine niye havari dendiği hususunda birkaç sebep zikredilmiştir.

a) Bu kelime Hur kökündendir ve halis beyazlık demektir. Bu anlamda onlara Havari denmesinin sebebi şuydu ki onların mesleği insanların elbiselerini yıkayıp temizlemekti. Geçimlerini bu yolla temin ediyorlardı. Bu mesleği seçmelerindeki sebep ise şuydu ki onlar önceleri acıktıklarında Hz. İsa’ya durumu bildiriyor, o da yerden, dağdan, taştan onlar için ekmek çıkarıyor ve böylece açlıklarını gideriyorlardı. Susadıklarında Hz. İsa elini yere vuruyor ve su çıkarıyordu, onlar da suyla susuzluklarını gideriyorlardı. Böyle olunca dediler ki: “Ya Ruhallah, kim bizden üstün olabilir? Ekmek istediğimiz de ekmek veriyorsun bize, su istediğimizde suya doyuyoruz. Ayrıca sana iman edip, seni tanıma nimetini de elde etmişiz!” Hz. İsa (a.s) onların cevabında şöyle buyurdu: “Sizden daha üstün olan, elinin emeğiyle ekmek yiyen, kendi kazancıyla geçinen kimsedir!” Bunu duyan Havariler, ondan sonra artık insanların elbiselerini yıkayarak, geçimlerini sağlamaya başladılar. Bu yüzden onlara Havari dendi.

Bazıları ise, bu lakabın onlara verilmesinin gerekçesini kalplerinin veya elbiselerinin temizliği olarak açıklamışlardır.

Diğer bir görüşe göre ise bu isim, onların insanların kalplerini ve canlarını temizlemelerinden bir kinayedir. Yani onlar ilahi öğretileri ve hükümleri insanlara beyan edip onları Hak Teala’ya yönlendirerek kalplerini şirk ve putperestliğin pisliğinden temizliyorlardı.

Şeyh Saduk’un Hasan bin Fazzal’dan naklettiği bir hadise göre, Hasan bir Fazzal diyor ki, İmam Rıza’ya (a.s) Havariler’e neden Havari dendiğini sorduğumda şöyle buyurdu: “İnsanlar nezdinde onlara bu lakabın verilmesinin sebebi, insanların elbiselerini yıkamalarından dolayıydı. Bize göre ise, bu lakabın onlara verilmesinin sebebi, onların kendilerinin (manevi) temizliği ve insanları öğüt ve nasihatleriyle günah pisliğinden temizlemeleriydi.”  (İlelü’ş-Şerayi, s.38)

Elbette Havari kelimesinin lügatteki bir diğer anlamı ise “yardımcı” olan kimsedir. Onlar, Hz. İsa’nın davetine icabet edip ona yardım etmeyi üstlendikleri için de bu lakap onlara verilmiş olabilir. Her iki anlam da kastedilmiş olabilir.

* Havarilerin sayısı 12 olarak verilmiştir rivayetlerde. Ama isimleri hakkında İslami rivayetlerde bir kayıt yoktur. Sadece İmam Rıza’dan (a.s) nakledilen bir hadiste, İmam Caselig adında Hıristiyan bir alimle tartışırken ona şöyle buyurdu: “Havariler 12 kişiydi; bunların en alimi ve en üstünü Luka idi.”

Hıristiyanların kaynaklarında birkaç şekilde bunların ismi beyan edilmiştir. Metta İncili’nde nakledilen isimlerle, Barnaba İncili’nde nakledilen isimler birbiriyle farklıdır.

Ancak İmam Rıza’nın hadisinde geçen Luka ismi bunların hiç birinde yoktur.

Her halükarda kaynaklardan istifade edilen şey şudur ki Havarilerin hepsi iyi ve değerli kimselerdi ve bilahare Hz. İsa göğe çekildikten sonra insanların arasına karışıp, tebliğe başladılar ve birçok insanın hidayetine vesile oldular. Sonunda da zalim Sultanlar tarafından her biri bir şekilde şehid edildiler ve canlarını Hz. İsa yolunda feda ettiler, sadece bir tanesi (ki bunun Yahuday-i İsharyuti olduğu söyleniyor) hıyanet ederek Hz. İsa’yı Yahudilere ispiyonlayıp onlara teslim etti.