Bismillahirrahmanirrahim

Soru-614: Mü'min süresi 11. ayette kafirler tarafından dile getirilen iki kez öldürülme-iki kez diriltilme meselesi nedir?

"Onlarsa Rabbimiz derler, iki kere öldürdün bizi ve iki kere dirilttin, artık suçlarımızı da itiraf ettik, buradan çıkmamıza bir yol yok mu?" (Mü'min;11)

Cevap-614: Muhterem kardeşim, ayette geçen iki öldürülme, iki diriltilme konusunda, müfessirler tarafından çok farklı görüşler ortaya atılmıştır ki bunların içinden Allame Tabatabaî gibi büyük alimlerin seçtiği görüşü delilleriyle birlikte aktarmaya çalışacağız ki bu açıklamaların ışığında diğer görüşlerin neden tercih edilmediği de ortaya çıkacaktır.

Evet, tercih ettiğimiz bu görüşe göre iki öldürmeden maksat, dünya hayatının sonundaki ölüm ve Berzah hayatının sonundaki ölüm, iki diriltmeden maksat ise, Berzah’taki diriltme ve Kıyamet’teki diriltmedir.

Açıklama: İnsan öldüğünde, Berzah aleminde, farklı bir hayat süreci işlemeye başlıyor. Allah-u Teala’nın şehitler için “Onlar Rablerinin indinde diridirler” (Al-i İmran, 169) diye buyurduğu türden bir hayat. Al-i Fir’avn hakkında “Onlar sabah akşam ateşe maruz bırakılıyorlar” (Mu’min, 46) şeklinde buyurduğu türden bir hayat. Her halükarda Berzah aleminin hayatı, misali bedenlerde devam eden bir hayattır. İşte ikinci ölüm dünyanın sonunda Hz. İsrafil’in Sur’a üflemesiyle gerçekleşecek bir ölümdür. Yani ruhlar dünya hayatının sonunda cismani bedenlerden ayrıldıkları gibi, bu sefer de misali bedenlerden ayrılacaklardır. Nasıl ki Zumer suresinin 68. ayetinde  “Yerde ve gökte olan her kesin öleceğini” belirtiyor. Yine Rahman suresinin 26-27. ayetlerinde  “Allah’ın zatının dışında yeryüzünde olan her şeyin helak olacağını” belirtiyor. Kısacası dünya hayatının sonundaki ölüm “Birinci öldürme”dir. Berzah hayatının sonundaki ölüm ise “İkinci öldürme”dir. Dünya hayatının ardından Berzahtaki diriliş “Birinci diriltme”dir; Berzah hayatının ardından Kıyamet’teki dirilme ise “İkinci diriltme”dir.

Burada iki nükteyi dikkate alırsak, neden bu görüşte diğer bazı görüşlerde yer alan “Dünya hayatı”, aynı şekilde dünya hayatı öncesi bir nevi ölüm sayılan “yokluk”, bu ayetteki iki öldürme ve iki diriltme unvanına dahil edilmediği anlaşılmış olacaktır.

a) Birinci nükte şudur ki ayette bahsedilen “imate” (öldürme) ve “İhya” (diriltme) kafirlerin hakkı görüp itiraf etmelerine vesile olan imate ve ihyadır. Oysa dünya hayatı buna vesile olmamış ve ondan ibret almamışlardı. O halde dünya hayatı, ayette bahsedilen iki ihyadan birisi olamaz.

b) İkinci dikkat edilmesi gereken nükte şudur ki ayet “ölme” ve “yaşamak”tan bahsetmiyor, “öldürme” ve “diriltme”den bahsediyor. Bundan dolayı da dünya hayatı öncesi yokluk, bir nevi ölüm sayılsa da “öldürme sayılmaz. Çünkü öldürme işlemi öncesinde bir “hayat” söz konusu olmalıdır ki “öldürme” işlemi geçerli sayılsın.

Not: Bazı kayıtlarda bu ayetin Rec’at’la alakalı olduğu vurgulansa da, Allame gibi büyük müfesirler, buna itibar etmemişlerdir. Sebebi ise zahiren, ayetteki itirafın bütün kafirleri kapsadığı olsa gerek. Zira Rec’at’taki diriliş bütün kâfirler için değil, küfrün elebaşı sayılan azgınlar içindir.