Bismillahirrahmanirrahim

Soru-605: Allah-u Teala Ahzab suresinin 23. ayetinde: "Mü'minlerden öyle erkek-adamlar vardır ki- Allah ile yaptıkları ahide sadakat gösterdiler; böylece onlardan kimi adağını gerçekleştirdi (ahdine vefa etti), kimi beklemektedir. Onlar hiçbir değiştirme ile (sözlerini) değiştirmediler." buyurmaktadır. ayette "kimi beklemektedir" diyor; bunlar kimlerdir acaba?

Cevap-605: Ayetteki ahitten maksat, Allah’a ve Resulü’ne sonuna kadar dayanacaklarına ve meydanı boş bırakmayacaklarına dair verdikleri sözdür.

Bunlardan bazıları sözlerini yerine getirdiler, şehid oluncaya kadar savaştırlar, bazıları da henüz şehadeti beklemektedirler.

Hadislerde ayetin şe’ni nüzulü hakkında bazı hadisler nakledilmiştir ki bunlardan bazı örnekleri naklediyoruz:

1- Ehli Sünnet alimlerinden Hakim Heskani Hz. Ali’den (a.s) şöyle nakletmiştir: “Bu ayet bizim hakkımızda, nazil olmuştur. Vallahi ben bekleyenlerdenim ve asla (sözümü) değiştirmedim.” (Tefsir-i Numune, c.21, s.245)

2- İmam Bakır’dan (a.s) şöyle nakledilmiştir: “Ahdine vefa edenlerden maksat Hz. Hamza ve Cafer bin Ebi Talip’tir, bekleyenden maksat ise Hz. Ali’dir (a.s).” (Tefsir-i Safi, c.4, s.180)

3- Yine İmam Bakır (a.s) kanalıyla İmam Emirü’l-Mu’minin’den (a.s) şöyle nakledilmiştir: “Ben, amcam Hamza, kardeşim Cafer ve amcamın oğlu Übeyde Allah ve Resulü’yle sözleşmiştik (ona sonuna kadar bağlı kalıp fedakarlık yapacağımıza dair). Allah’ın iradesi gereği arkadaşlarım benden öne geçtiler, ben de onlardan sonraya kaldım.  Allah Teala bizim hakkımızda şu ayeti indir: “Mü'minlerden öyle erkek-adamlar vardır ki- Allah ile yaptıkları ahide sadakat gösterdiler…” (Tefsir-i Safi, c.4, s.180-181)

4- Enes bin Malik’ten nakledilmiştir, diyor ki: “Amcam Enes bin Nazr, Bedir savaşından savaş bittikten sonra haberdar oldu ve savaşa katılamadığı için üzüldü ve eğer bir daha bir savaş olursa, mutlaka ona katılıp sonuna kadar sebat göstereceğine dair Allah’a söz verdi. Bu yüzden Uhud savaşı meydana geldiğinde savaşa katıldı ve birçokları meydanı boşalttığında o sonuna kadar sebat gösterip yaralandı ve daha sonra şehid oldu.” (Tefsir-i Numune, c.21, s.246)

5- İbn-i Abbas’tan şöyle nakledilmiştir: “Ahdine sadakat gösteren cümlesinden maksat: Hamza bin Abdulmuttalib ve diğer Uhud Şehitleri ve Enes bin Nazr ve yarenleridir.” (Tefsir-i Numune, c.21, s.246)

Ayetin manası geniştir ve Allah yolunda sonuna kadar savaşıp şehid düşen her kesi ve Allah yolunda samimice fedakarlık ve şehadeti bekleyen her kesi kapsar.

Hadislerde geçen bu örnekler ise ayetin mısdaklarına tatbik babındandır, ilk amel edenler babındandır ya da en mükemmel fertlerinin beyanını amaçlamaktadır. 

Bu yüzden Tefsir-i Safi’de de nakledildiği üzere Kerbela olayında İmam Hüseyin’in (a.s) ashabı, meydana gitmek istediklerinde İmam Hüseyinle vedalaşır ve şöyle arzederdi: “Selam olsun sana ey Resulullah’ın oğlu!” İmam (a.s) da cevabında “Ve aleykesselam, biz de arkandan geliyoruz, deyip şu ayeti okurdu: “Onlardan bazısı ahitlerini yerine getirdiler, bazıları da bekliyorlar…” (Tefsir-i Safi, c.4, s.181)

Bu da ayetin şümulünün geniş ve genel olduğunu göstermektedir.