Bismillahirrahmanirrahim

Soru-498: Masum imamlarımızın içtihadından sonra ictihad yapmak ne kadar doğru?

Cevap: İmamlar eğer masumsa, onların asla ictihad yapmazlar. Onlar bilinmesi gerekenleri Kur'an'dan, Resulullah'tan miras aldıkları ilimlerden ve ilahi ilhamlardan eksiksiz ve hatasız biliyorlardı. Dolayısıyla da ictihada ihtiyaçları yoktu. İctihad onlar için değil başkaları içindir.

Soru: Hocam bence bu kardeşimiz imamlarımızın içtihadı değil de, onların fetvalarından sonra fetva vermeyi soruyor. Örneğin, imam demişse ki satranç haramdır, bu günümüzün müçtehidi satrancın helal olduğuna fetva verebilir mi?

Cevap: Muhterem kardeşim, zaten fetva da ictihadın sonucudur. İmamlar ne ictihad yapar ne de fetva verirler. Onlar ancak Allah'ın gerçek hükmünü beyan ederler.

Sizin dediğiniz hususa gelince, eğer bir müctehid bugün mesela satrancın helal olduğuna fetva veriyorsa, bu İmamlara muhalefet değil (haşa). Müctehid nakledilen hadis ve söylendiği şartları mulahaza edip öyle fetva veriyor. Satrancın haram olduğunu söyleyen hadisler, o gün yaygın olan satranca yöneliktir. O gün yaygın olan satranç bir kumar olarak oynanıyor ve bahisle oynanıyordu. Onun için onu dikkate alarak bahisle oynanan ve kumar aleti olarak tanınan her şey haramdır. Ama eğer bir oyun bu özelliğini kaybederse, yani bir zamanda o alet kumar aleti olarak tanınmıyor ve bahisle oynanmıyorsa, örneğin fikir jimnastiği olarak oynanıyorsa, müctehid için bunun kumar olmadığı ve dolayısıyla haram olmadığı kanaati hasıl olur. Yani mevzu değiştiği için hüküm de değişmiş olur. Başka bir örnek vermek gerekirse, eskiden müctehdiler hadislere dayanarak kanın alış verişinin haram olduğu fetvasını veriyorlardı. Neden? Çünkü kanın hiç bir faydası yoktu ve faydasız şeyleri alıp satmak haramdır. Ama şimdi Müctehidler kanı alıp satmayı caiz görüyorlar. Çünkü kan şu anda önemli ve hayati faydalar içeriyor. Çünkü hayat kurtarıyor.

Bu yüzden bir fetvayı görüp de zahirde o fetvanın bir hadisin zahirine ters düştüğünü gördüğümüzde hemen nasıl olur da müctehid hadise ters fetva verir diye itiraz hakkına sahip değiliz. Müctehidin o konudaki delillerine ve neye dayanarak o karara vardığını yakından görmek lazım.

Yoksa ömrünü Kur’an ve hadislerin içinde geçiren bir müctehid nasıl olur da kalkıp İmamlara muhalefet edebilir? Az buçuk aklı çalışan ve Allah korkusu taşıyan kimse bunu yapar mı?