Soru 417: Aşağıdaki ayetlerin tefsiri yapar mısınız?

"Ve öyle kişilerdir onlar ki Rablerinin delilleri anıldığında ve Kur'an okunduğu zaman, sağır bir halde ve körü körüne yerlere kapanmazlar." (Furkan, 73)

"Allah'a secde edilen yerleri, ancak ve ancak Allah' a ve ahiret gününe inanan, namaz kılan, zekât veren ve Allah'tan başka kimseden korkmayanlar imar eder. İşte doğru yolu bulmaları umulanlar da onlardır." (Tevbe, 18)

Bismillahirrahmanirrahim

Cevap 417: Muhterem kardeşim:

1- Furkan 73. ayette önceki ayetlerde beyan edilen Rahman'ın kullarının özelliklerinin devamında bu ayette bir diğer özellikleri beyan edilmektedir. Evet, Rahman'ın kulları o kimselerdir ki Allah'ın ayetleri kendilerine hatırlatıldığında, körü körüne ve basiretsiz bir şekilde değil, şuurlu ve ne yaptıklarını anlayan ve yakin edenler gibi o ayetlere yönelirler.  Onların önünde eğilirler. Evet, basiretsiz ve körü körüne, bir takım duygusal ve cahilane etkenlerin etkisiyle gösterilen teyid ve teslimiyetin insana sağlayacağı etki geçici ve köksüz olur ve en ufak bir rüzgârla savrulup gider, yok olur. Bu hakikati Allah-u Teala başka bir ayetinde şöyle açıklıyor:

 "De ki: İşte benim yolum budur; basiret üzere Allah'a davet ediyorum. Ben ve bana uyanlar (işte böyleyiz). Ben Allah'ı tesbih ederim ve ben müşriklerden değilim." (Yusuf, 108)

2- Tevbe suresinden naklettiğiniz ayetin ne demek istediğini anlayabilmemiz için, hem bir önceki ayete bakmalıyız, hem de ayetin sebeb-i nüzulüne… Bir önceki ayette şöyle buyuruyor:

"Müşrikler kendi inkârlarına kendileri şahit olup dururlarken Allah'ın mescidlerini imar etmeleri mümkün değildir. Onların bütün yaptıkları boşa gitmiştir. Ve onlar ateş içinde ebedi olarak kalacaklardır." (Tevbe, 17)

Görüldüğü gibi, bu ayette müşriklerin Allah'ın mescidlerini imar edemeyeceklerinden bahsediyor. Ayetlerin sebeb-i nüzulüne de baktığımızda, şunu anlıyoruz: Bazıları müşriklerin Mescidü'l-Haram'a girmelerinin yasaklanmasını mantıklı bulmuyor ve nasıl olsa onlar da Kâbe'nin ziyaretine geliyor ve yanlışta olsa bazı merasimler düzenliyorlardı ve bu arada mescidin imarı ve masraflarına da katkıda bulunuyorlardı. Dolayısıyla şimdi de müşrik olsalar da maslahat ve menfaat icabı onların Mescide gelmelerine izin verilse ve böylece onların maddi imkânlarından mescidin imarından yararlanılsa, aynı zamanda onların gelmesiyle manevi açıdan da mescid kalabalıklaşsa ve manen imarlaşsa, daha iyi olmaz mı?" diye düşünenler vardı. İşte Allah-u Teala bu ayetleri indirerek, müşriklerin asla Allah'ın mescidlerini ne madden ve ne de manen imar edemeyeceklerini ve bu işin sadece Allah'a ve ahiret gününe iman eden, namaz kılan, zekât veren ve Allah'tan başka kimseden korkmayan mu'minlere ait olduğunu vurgulamıştır. Evet, bu özelliklere sahip olmayan ve inancı uğruna bir takım riskleri göze almayanlar, bu işi nasıl yapabilirler? Dolayısıyla bazılarının maslahat icabı müşriklerin Mescidü'l-Haram'a girmelerine izin verilmesini doğru bulanlara cevap verilmiş ve yanlışları ortaya konulmuştur. Ayrıca müslümanların bağımsız kalmaları ve kendi yakları üstünde durmaları gerektiğini öğütlemiştir.

Gerçi ayette geçen mescidden maksat birinci derecede Mescidü'l-Haram'dır. Ama sebeb-i nüzulun bu olduğu, ayetin kapsamını daraltmaz ve dolayısıyla bütün mescidler için geçerlidir. Bu yüzden bütün mescidlerde, herhangi bir sebeple olursa olsun Müslüman olmayanların maddi ve manevi katkıları kabul edilmemelidir. Oralar her yönüyle mu'minlerin elinde ve onların denetim, gözetim, tasarruf ve yardımlarıyla idare edilmeli, ayakta durmalıdır.

Elbette bazı tefsirlerde bu imardan maksadın, mescidlerin yalnız bırakılmaması ve muminler tarafından doldurulup şenlendirilmesi olarak beyan edilmiştir ki, bizce bu doğru olmakla birlikte imarı sadece bunun la kısıtlı tutmaya gerek yoktur. Dolayısıyla hem manen hem de madden imarı kapsıyor diyebiliriz.