Bismillahirrahmanirrahim

Soru 368: Bazıları, Üsame ordusundan bahsedildiğinde ve Resulullah’ın (s.a.a) Hz. Ali (a.s) dışında bütün Sahabeyi bu orduda yer almalarını emrettiğini ve ondan geri duranları lanetlediğini söylediğimizde, bunu inkâra kalkıp Sünni kaynaklarında böyle bir şey yoktur veya sizin anlattığınız şekilde değildir, diyorlar. Eğer mümkünse bu konuyu detaylı bir şekilde ve Sünni kaynaklara dayandırarak açıklayabilir misiniz?

Cevap: Peygamber (s.a.a), mübarek ömrünün son günlerinde Roma İmparatorluğu'na karşı savaşmaya göndermek üzere Üsame b. Zeyd komutanlığında bir ordu düzenlemişti. Anam babam ona feda olsun, bu ordu onun için büyük önem taşıyordu. Ashabına bu orduya katılmak için hazırlanmalarını emretmiş, onları buna teşvik etmişti. Onlara moral vermek, gayrete getirmek için de kendi elleriyle onları donatmıştı. Muhacirler ve Ensar'ın Ebu Bekir, Ömer,[1] Ebu Ubeyde ve Sa'd gibi ileri gelenlerinin hepsinden orduya katılmalarını istemişti.[2] Bu olay, hicretin on birinci yılının sefer ayının sonuna dört gece kala olmuştu.[3] Ertesi gün Resulullah (s.a.a), Üsame'yi çağırmış, ona şöyle demişti:

Babanın öldürüldüğü yere kadar hareket et, atları oraya kadar sür. Ben seni bu ordunun komutanı kıldım. Sabah erkenden Übna[4] ehline hücum et. Haberiniz onlara ulaşmadan siz onlara ulaşın. Eğer Allah onlara karşı sana zafer verirse, aralarında fazla kalma. Yanına yol rehberleri al. Gözcülerin ve öncü birliklerin olsun.

Sefer ayının yirmi sekizinci günü olunca Resulullah'ın (s.a.a) ölüm hastalığı başladı. Anam babam ona feda olsun, ateşi yükseldi ve başı ağrıdı. Yirmi dokuzuncu günün sabahı onların ağır davrandığını görünce, o hasta hâliyle dışarı (mescide) çıktı ve onları hareket etmeye teşvik etti. Hamiyetlerini tahrik etmek ve kararlılıklarını pekiştirmek için de kendi mübarek eliyle sancağı bağlayıp Üsame'ye verdi. Sonra şöyle buyurdu:

Gazan Allah'ın adıyla ve Allah'ın yolunda olsun. Allah'ı inkâr edenle savaş.

Üsame, Peygamber'in bağladığı sancağı alıp Peygamber'in huzurundan ayrıldı. Sonra onu Büreyde'ye verdi. Ardından Medine'nin dışında Cüref'te konuşlanan orduya komuta etmek üzere yola düştü. Fakat ordu, Peygamber'in (s.a.a) ısrarla hemen hareket etmesini emrettiği hâlde ağır davranıp hareket etmedi. Ordunun içinden bazıları, Üsame'nin komutan seçilmesine itiraz ettiler. Daha önce de babasının komutanlığına itiraz ettikleri gibi. Onun komutanlığına itirazı uzatabildikçe uzattılar. Oysa onu, Peygamber (s.a.a) onlara komutan yapmıştı. Peygamber'in (s.a.a), "Ben seni bu ordunun komutanı kıldım." sözünü kendi kulaklarıyla duymuşlar, yüksek ateşine rağmen kendi mübarek elleriyle komutanlık sancağını onun için bağladığını kendi gözleriyle görmüşlerdi. Fakat bu onların, Üsame'nin komutanlığına itiraz etmelerine engel olmamıştı. Sonunda Peygamber (s.a.a) onların bu hâllerine çok kızmış, hasta hasta, başını bir bezle bağlamış, kadifesine bürünmüş, ağrı ve ateşten ayakta duracak hâli olmadığı bir hâlde hasta yatağından kalkıp, mescide gidip tekrar olaya müdahale etmek zorunda kalmıştı.[5] Bu olay, anam babam ona feda olsun, Peygamber'in (s.a.a) vefatından iki gün önce rebiyülevvel ayının onuncu gününde cereyan etmişti.[6] Minbere çıkmış, Allah'a hamdüsenadan sonra, tüm siyerciler ve tarihçilerin naklettiği ve tüm ilim ehlinin Peygamber'den sudur ettiğini kabul ettiği şu konuşmayı yapmıştı:

Ey insanlar! Üsame'yi komutan yapmamla ilgili bazılarınızdan bana ulaşan sözler de ne?! Şimdi Üsame'yi komutan yapmama itiraz ettiğiniz gibi, daha önce de babasını komutan yapmama itiraz etmiştiniz. Allah'a yemin ederim ki o, komutanlığa lâyık biriydi. Ondan sonra da oğlu buna lâyıktır.[7]

Bu sözlerin ardından onları hemen hareket etmeye teş-vik etti. İnsanlar Peygamber'le vedalaşıp ordunun konuşlandığı Cüref'e doğru yola çıkıyorlardı. Peygamber (s.a.a) de onlara, acele etmeleri gerektiğini tembih ediyordu. Sonra, anam babam ona feda olsun, hastalığı ağırlaştı. Fakat hastalığının ağırlaşmasına rağmen, "Üsame'nin ordusunu donatın! Üsame'nin ordusunun hazırlıklarını tamamlayın! Üsame'nin ordusunu hemen gönderin!" diyor ve bunu sık sık tekrarlıyordu.[8]

Ancak Peygamber'in (s.a.a) bu kadar ısrarına rağmen onlar hâlâ ağır davranıyorlardı. Rebiyülevvel ayının on ikisi, pazartesi günü olunca Üsame, ordugâh'tan ayrılarak Peygamber'in huzuruna çıktı. Peygamber (s.a.a) ona, "Yüce Allah'ın bereketiyle yarın erkenden hareket et." buyurarak hareket etmesini emretti. Üsame, Peygamber'le vedalaşıp ordugâha döndü. Sonra, bu kez de Ömer ve Ebu Ubey-de ile beraber ordugâhtan geri döndü ve hep birlikte, anam babam ona feda olsun, Peygamber'in huzuruna vardılar. O sırada Peygamber (s.a.a) canını teslim etmek üzereydi ve nitekim aynı gün canını âlemlerin Rabbine teslim ederek bu dünyadan göçtü.[9] Canım ve âlemlerin canları ona feda olsun!

Bu olay üzerine ordu sancakla birlikte Medine'ye geri döndü. Sonra da orduyu göndermekten tamamen vazgeçmeye niyetlendiler. Bu hususta Ebu Bekir'le konuştular ve son derece ısrarcı oldular. Oysa Peygamber'in (s.a.a) bu ordunun gönderilmesine, hem de hemen gönderilmesine ne kadar önem verdiğini, döne döne haber düşmana ulaşmadan önce onlara hücum edilmesi gerektiğini vurguladığını, Üsame'yi kendi eliyle donattığını, ona ne yapması gerektiğini söylediğini, sancağı kendi eliyle onun için bağladığını gözleriyle görmüşlerdi. Can çekiştiği anda bile, "Yüce Allah'ın bereketiyle yarın erkenden hareket et." dediğini duymuşlardı. Buna rağmen ordunun hareket etmesini geciktirdikçe geciktirmişler, Peygamber vefat ettikten sonra da ordunun gönderilmemesini, dağıtılmasını ve bağlanan sancağın açılmasını istemişlerdi. Ne var ki halife (Ebu Bekir), buna razı olmamış ve ordunun gönderilmesi gerektiği konusunda kararlı bir tutum sergilemişti. Ömer b. Hattab, halifenin kararlı olduğunu görünce halifenin huzuruna çıkarak Ensar'ın dilinden, en azından Üsame'yi azledip yerine başka birini komutan etmesini istemişti.[10] Oysa Peygamber'in (s.a.a), Üsame'nin komutanlığına itiraz etmelerine sinirlenmesinin, bundan oldukça rahatsız olmasının, hasta hasta, ateşler içinde yandığı, ağrıdan başını bağladığı, elbisesine bürünüp onu başına örttüğü, hâlsizlikten ayaklarının nerdeyse vücudunun ağırlığını taşıyamadığı bir hâlde ağır adımlarla mescide gelip minbere çıkmasının ve zorla nefes aldığı bir hâlde, "Ey insanlar! Üsame'yi komutan yapmamla ilgili bazılarınızdan bana ulaşan sözler de ne?! Şimdi Üsame'yi komutan yapmama itiraz ettiğiniz gibi, daha önce de babasını komutan yapmama itiraz etmiştiniz. Allah'a yemin ederim ki, o komutanlığa lâyık biriydi. Ondan sonra da oğlu buna lâyıktır." demesinin üzerinden uzun bir zaman geçmemişti. Peygamber'in (s.a.a) şiddetli hastalığına rağmen hasta yatağından kalkıp mescide gelmesi ve yemin ve isim cümlesi gibi tekit bildiren ve "inne" ve "lâm" gibi tekit edatları içeren yukarıdaki sözü sarf etmesi, onları içine düştükleri inat hâletinden soyutlamak içindi. Ama ne üzücüdür ki bunda başarılı olamamıştı. Nitekim bu inatlarını Peygamber'in vefatından sonra da sürdürmüşlerdi. Fakat halife onları dinlememiş, Üsame'yi azletmemiş, ordunun gönderilmesinden vazgeçmemişti. Hatta sıçrayıp Ömer'in sakalından tutmuş ve, "Anan seni kaybetsin ve yasında ağlasın ey Hattab'ın oğlu! Resulullah (s.a.a) onu komutan olarak atamış, sen ise benden onu azletmemi istiyorsun!" demişti.[11]

Nihayet çeşitli bahanelerle hareket etmesi engellenen ordu hareket etti. Üsame, bini atlı, üç bin savaşçıyla yola çıktı.[12] Fakat Resulullah'ın (s.a.a) orduda yer almasını istediği bir grup orduya katılmadı.[13] Oysa Resulullah (s.a.a), "Üsame'nin ordusunu donatın. Ondan geri kalana Allah lânet etsin." demişti.[14]

Herkesin teslim edeceği gibi onlar, siyasetlerinin temellerini sağlamlaştırmak ve direğini dikleştirmek için Peygamber'in açık emirlerini göz ardı ederek ilk başta ordunun hareket etmemesi için ağır davrandılar, sonunda da orduya katılmadılar. Çünkü siyasetlerini korumayı, onun gereğini yerine getirmeyi daha önemli buluyorlardı. Ordu er geç, onlar katılmasa da gönderilebilirdi. Fakat onlar Peygamber'in (s.a.a) vefatından önce savaşa çıksalardı, hilâfet ellerinden çıkacaktı. Anam babam ona feda olsun, Peygamber (s.a.a), Medine'nin onlardan boşalmasını, böylece çekişme ve kavgadan uzak, sakin bir ortamda onlar dönünceye kadar Emir'ül-Müminin Ali b. Ebu Talib'in hilâfetinin tespit edilmiş olmasını istiyordu.

Üsame gibi on yedi yaşındaki[15] bir genci onlara komutan etmesi de bu amaca yönelikti. Çünkü hilâfet makamına göz koymuş olanlardan birini onlara komutan etseydi, bunu Peygamber'in onun halife olmasını istemesine ilişkin bir işaret olarak kullanabilirlerdi. Böyle bir ihtimale mahal bırakmamak için itiraz edenlerin itirazına rağmen Üsame'-yi onlara komutan yapmıştı.

Fakat onlar, Peygamber'in hangi amaçla bu tedbirleri aldığını sezmişlerdi. Bu nedenle de Üsame'nin komutan seçilmesine itiraz etmiş, ağır davranmış ve Cüref'ten ileri adım atmamışlardı. Nihayet Peygamber (s.a.a) Rabbine kavuşmuştu. Ondan sonra da ordu gönderilmesinin askıya alınmasını, bağlanan sancağın açılmasını, bu da olmayınca Üsame'nin azledilmesini istemişlerdi. Sonra da birçokları bu orduya katılmamıştı. Böylece bu olayla ilgili olarak saydığımız bu beş hususta Peygamber'in açık emirlerini göz ardı ederek içtihat edip kendi görüşleri doğrultusunda hareket etmeyi yeğlemişlerdi.