Bismillahirrahmanirrahim

Soru 309: Fâtır Suresinin 45. ayeti: "Bununla beraber Allah, insanları kazandıkları (günahlar) yüzünden hemen yakalayıverseydi, yeryüzünde hiçbir canlı bırakmazdı. Fakat onları belli bir süreye kadar erteliyor. Nihayet ecelleri gelince, gereğini yapar. Şüphe yok ki Allah, kullarını görmektedir."

Sorulan soru şu: Bu ayette madem hiç bir canlının bırakılmayacağı söyleniyor, demek ki tüm insanlar günah işliyor. Bu da masumların olmadığını göstermiyor mu? Eğer masumlar olsaydı "hiçbir canlı bırakmazdı" denmezdi.

Cevap: Muhterem kardeşim, bu ve benzeri ayetlerde geçen tabirlerden kastedilen insanların çoğunluğudur. Bu tür tabirler, ürfi tabirlerdir. Ürf hemen her konuda çoğunluğun durumunu dikkate alarak hükmü ve tabiri genelleştirir. Mesela “insanlar gafildir”, “insanoğlu nankördür” gibi tabirler sık sık kullanılıyor. Bunun anlamı “çoğunluk böyledir” demektir, “istisnasız her kes böyledir” demek değildir. Her hükmün istisnaları mutlaka vardır. Şimdi konunun daha iyi anlaşılması için. Benzer bir ayeti de ilave etmek istiyorum:

“Yaptıklarının bir kısmını tatsınlar diye insanların kendi ellerinin kazandığı şeyler yüzünden karada ve denizde fesat ortaya çıktı. Umulur ki onlar hakka dönerler.” (Rum, 41)

Görüldüğü gibi ayet-i kerimede karada ve yerde fesadın çıkmasını bütün insanlara isnad etmiştir. Şimdi bütün insanların istisnasız (hatta peygamberlerin dahi) sözü edilen fesada sebebiyet verdiklerini söylemek makul mü? Açıktır ki hayır. İnsanların çoğunluğunun durumu bu olduğu için ürfi bir tabir olarak olay insanların geneline isnad edilmiştir.

Zaten Fatır suresinin 32. ayetinde insanların üç kısma bölünüşü de bunun bir başka açık kanıtıdır:

“Sonra biz o kitabı kullarımızdan süzüp seçtiklerimize miras bıraktık. Onlardan da nefislerine zulmeden var, orta yolu tutan var, Allah'ın izniyle hayırlarda ileri geçenler var. İşte bu büyük lütuftur.” (Fatır, 32)