Bismillahirrahmanirrahim

Soru - 304: Size bir sitede rastladığım yazının bir bölümünü gönderiyorum. Acaba böyle bir olay olmuş mu? Yoksa uydurma mı?

İbnu Mubârek anlatıyor:

Ebû Hanîfe ile hacca gitmek üzere Medîne'ye vardık. İmam Muhammed bin Ali bin Hüseyn bin Ali radıyallahu anhum, Ebû Hanîfe'ye rastladı. Ve:

- " Ebû Hânîfe sen misin? Dedem Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem'in sözlerini bir kenara bırakıp görüş ve kıyasla hükmediyorsun öyle mi?"

- "Maâzallah, bunu yapmaktan Allah'a sığınırım."

- " Bilakis yapıyorsun. "

- " Zât-ı âlinizin lâyık olduğu bir mekanda oturmaya buyurun, tâ ki ben de huzurunuzda oturayım. Zira Allah'a andederim, Ceddin'in hayatında ashabın kendisine gösterdikleri hürmetin aynısını sana gösteririm. Zira gözümde sen çok muhteremsin." Bunun üzerine İmam Bâkır oturmuş; Ebû Hanîfe huzurunda diz çökerek şöyle demiştir:

- " Bakınız efendim. Ben size üç soru sorayım, bana cevap veriniz.

- "Evet."

- "Erkek kardeş mi, kız kardeş mi zaiftir?"

- " Evet, kadın zaiftir."

- " Erkeğin payı ne kadar, kadının payı ne kadar?"

- Erkeğe iki pay, kadına bir pay vardır.

- " İşte bu senin Ceddin'in sözüdür. Eğer kıyasla dinini değiştirseydim; kadın zaif olduğu için kadına iki pay, erkeğe bir pay verilir, diyecektim...

- Namaz mı efdal, oruç mu? "

- "Namaz efdaldir."

- " Bu Ceddin'in sözüdür. Eğer kıyasla Ceddin'in dinini değiştirmiş olsaydım, diyecektim ki, kadın hayzdan temizlendiği zaman namazını kaza etsin, orucu kaza etmesin.. Bevl mi, meni mi daha necistir?

- " Bevl daha necistir "

- " Eğer ben Ceddin'in dinini kıyasla değiştirmiş olsaydım, bevl daha necis olduğu için bevlde gusül etmek, menide abdest almakla hükmederdim. Amma tekrarlayayım ki,

Ceddin'in dinini değiştirmekten Allah'a sığınırım.

Bunun üzerine İmam Bâkır onu kucaklayarak alnını öpmüş ve kendisine lütufta bulunmuştur. (Menâkıb-u Ebî Hanîfe s.143)

Cevap: Muhterem kardeşim, olay tam bu anlatılanın tersine cereyan etmiştir. Evvela olay İmam Cafer-i sadık'la (a.s) Ebu Hanife arsında olmuştur, İmam Bakır (a.s) değil. (Aşağıda cereyan eden olayın metnini vereceğim.) Saniyen naklettiğiniz olayda Ebu Hanife kıyas yaptığını inkâr ediyor. Oysa Ebu Hanife'nin kıyas ehli olduğunu hiçbir kimse inkâr etmemiştir. Tam tersine Ehli Sünnet Şer'i delillerinden birisini "Kıyas-ı Fukaha" olarak belirlemiştir.

İmam Sadık (a.s) ile Ebu Hanife arasında cereyan eden olay:

Bir gün Ebu Hanife, bir görüşmede bulunmak amacıyla İmam Sadık el-Alevî (as)’ın evine geldi. Görüşmek için izin istedi, fakat imam izin vermedi.

Ebu Hanife diyor ki: Kapının eşiğinde bir süre bekledim. Küfe’den bir heyet gelip imam ile görüşmek için izin istediler. İmam onlara izin verince ben de onlara karışıp imamın evine girdim, huzuruna varınca dedim ki:

  “Küfe’de on binden fazla insan, peygamber (s.a.a)’in bazı sahabeleri hakkında uygunsuz sözler sarfediyorlar. Oraya bir temsilci gönderip o insanları, peygamber sahabeleri hakkında böyle konuşmaktan men etmeniz iyi olur.”

İmam: “O insanlar beni dinlemezler” dedi.

Ebu Hanife: “Sizi nasıl dinlemezler, siz peygamberin torunusunuz” dedi.

İmam: “Beni dinlemeyenlerden biri de sensin. İznim olmadan evime girmedin mi, otur demeden oturmadın mı, izin almadan konuşmaya başlamadın mı?” Sonra imam buyurdu ki: “Duyduğuma göre kıyasa dayanarak fetva veriyormuşsun!”

Ebu Hanife: “Evet” dedi.

İmam es-Sadık: “Yazıklar olsun sana! Bu şekilde ilk hüküm veren İblis’tir; Allah, meleklere Adem’e secde etmesini emrettiğinde İblis: “Ben ona secde etmem, çünkü beni ateşten, onu da topraktan yaratmışsın ve ateş topraktan daha üstündür” diyerek Allah’ın emrini dinlemedi.”

(İmam Kıyas’ın batıl olduğunu kanıtlamak için bu ilkeye uymayan bazı islam kanunlarını hatırlatarak şöyle buyurdu:)

“Sana göre haksız yere birini öldürmek mi daha önemlidir, zina yapmak mı?”

Ebu Hanife: “Bir kimseyi haksız yere öldürmek” dedi.

İmam es-Sadık: “(Binaenaleyh kıyas etmek doğru ise) peki neden öyleyse; katlin ispatı için iki şahit gerekirken zinanın kanıtlanması için dört şahit gerekiyor? İslam’ın bu kanunu kıyasa uyuyor mu?”

Ebu Hanife: “Hayır” dedi.

İmam es-Sadık: “İdrar mı daha kirlidir, meni mi?”

Ebu Hanife: “İdrar” dedi.

İmam es-Sadık: “Neden öyleyse Allah-u Teala birincisinde abdest almayı emrederken ikincisinde gusül almayı emretmektedir? Bu hüküm kıyasa uyar mı?”

Ebu Hanife: “Hayır” dedi.

İmam es-Sadık: “Namaz mı daha önemlidir, oruç mu?”

Ebu Hanife: “Namaz” dedi.

İmam es-Sadık: “Öyleyse neden, haiz kadına orucun kazasını tutmak vacip kılınırken namazı kaza etmesi vacip kılınmamıştır. Bu kıyasa uyar mı?”

Ebu Hanife: “Hayır” dedi.

İmam es-Sadık: “Kadın mı daha zayıftır, erkek mi?”

Ebu Hanife: “Kadın” dedi.

İmam es-Sadık: “Peki neden, erkek kadının iki katı miras almaktadır. Bu hüküm kıyasa uyar mı?”

Ebu Hanife: “Hayır” dedi.

İmam es-Sadık: “Neden Allah, on dirhem çalan birinin elinin kesilmesini emretmiştir. Halbuki birisi birisinin elini keserse diyet olarak beş yüz dirhem ödemesi gerekiyor. Bu kıyasa uyar mı?”

Ebu Hanife: “Hayır” dedi.

İmam es-Sadık: “Şu ‘O gün, nimetlerden kesin olarak sorgulanacaksınız’ (Tekasür 8. Ayet) ayeti, Allah, halkı lezzetli yemekler ve yazın içtikleri serin sulardan dolayı sorgulayacaktır, şeklinde yorumladığını duydum.”

Ebu Hanife: “Doğrudur, bu ayeti böyle yorumladım”

İmam es-Sadık: “Eğer bir kimse seni evine davet eder, sana lezzetli yemekler ve serin su ikram eder de sonra bu ikramından dolayı sana minnet koyarsa böyle bir kişi hakkında ne karar verirsin?”

Ebu Hanife: “Böyle bir kişi cimridir derim” dedi.

İmam es-Sadık: “Acaba Allah cimri midir ki, (Kıyamet günü bize verdiği yemeklerden dolayı bizi sorgulasın?)

Ebu Hanife: “O halde, Kuran-ı Kerim’de buyrulan; insanların ondan sorgulanacakları nimetlerden maksat nedir?”

İmam es-Sadık: “Biz Ehl-i Beyt’in sevgisidir”

(Allame Meclisi “Bihâr’ül Envâr” C.10, S.220-221 Müesset’ül Vefâ H.1404 Beyrut Bas; Mehdi Pişvâi “İmamların Hayatı” Bab: İmam Cafer es-Sâdık S.256-258)