Bismillahirrahmanirrahim

 soru 277

HZ. YUSUF’UN (A.S) MASUMİYETİ

Soru: Masumiyet karşıtlarının sık sık dayandıkları hususlardan birisi de Hz. Yusuf (a.s) hakkında geçen iki ayettir. Bunlardan birisi Hz. Yusuf’la Melik’in karısı (Züleyha) arsında geçen olayla ilgilidir. Bu konudaki ayette şöyle geçiyor: “Andolsun ki, kadın ona meyletti. Eğer Rabbinin işaret ve ikazını görmeseydi o da kadına meyletmişti. İşte böylece biz, kötülük ve fuhşu ondan uzaklaştırmak için (delilimizi gösterdik). Şüphesiz o ihlâslı kullarımızdandı.” (Yusuf, 24) Diyorlar ki Yusuf (a.s) da Züleyha gibi onun istediği şeye (günaha) meyletti. Bu ise masumiyetle bağdaşmayan bir durumdur.

Cevap: Aslında ayetin muhtevasını azıcık dikkat edilirse, sorunun cevabı anlaşılmış olur ve bu ayet iddia edildiğinin aksine, aslında masumiyeti ispat eden bir delildir. Zira ayete dikkat edilirse, bir şarttan bahsedilmektedir. Şöyle ki “Eğer Yusuf (a.s) Rabbi’nin burhanını görmeseydi, o da Züleyha’ya meylederdi” buyuruyor. Demek ki Rabb’inin burhanını gördüğü için meyletmemiş ve bu vesileyle masumiyeti korunmuştur. Böylece bu ayet Hz. Yusuf’un masumiyetinin bir delilidir, masum olmadığının değil!

Acaba Hz. Yusuf’un gördüğü burhan neydi? Bu konuda tefsirlerde çeşitli ihtimaller üzerinde durulmuştur.

Bunların belki de en mantıklı olanı şudur ki Hz. Yusuf’u (a.s) koruyan, onun İlahi esma ve sıfata olan bilgisi ve Allah-u Teala’ın ilmine, kudretine ve onun her an Semi’ ve Basir olduğuna dair yakiniydi. Başka bir tabirle söz konusu “burhan”dan maksat, tehlike arzeden durumlarda ve kader anlarında mu’min ve muhles (halis kılınmış) kulların yararlandığı ve onları şeytani etkenlerden ve nefsanî vesveselerden koruyan İlahi imdatlar ve Rabbani teyitlerdir. Ayetin sonlarında geçen cümleler, bunun en güzel şahidi ve delilidir. Ayetin sonunda şöyle buyuruyor: “İşte böylece biz, bunu, kötülük ve fuhşu ondan uzaklaştırmak için yaptık. Şüphesiz o ihlâslı kullarımızdandı.” Görüldüğü gibi Allah-u Teala, Hz. Yusuf’un bu bela ve kötülükten korunmasına gerekçe olarak, onun muhles kullardan olduğunu gösteriyor. Adeta bu İlahi koruma, halis imana ve temiz amellere sahip olanlara bir mükâfat olarak bahşedilmekledir.  

Elbette birçok yerde olduğu gibi Hz. Yusuf’la ilgili bu olay hakkında da İsrailiyyat diyebileceğimiz birçok sahte rivayet nakledilmiştir ki birazcık dikkati olan ve yukarıda bahsettiğimiz Kur’ani gerçekleri dikkate alan her kes onların kasıtlı olarak uydurulduğunda şüphe etmez. Mesela deniliyor ki, Hz. Yusuf (a.s), Züleyha’ya meyledip tam günahı işleyecekti ki Hz. Cebrail (a.s) sinesine vurarak onu bu çirkin işten alıkoymuştur! Veya tam o sırada babasının timsalini parmağını ısırdığı halde ona uyarıda bulunduğunu görmesi, onu bu işen vazgeçirdi!!... Evet bizzat Kur’an’ın buradaki açıklamalarıyla çelişen ve hurafe ve uydurma oldu her yanından belli olan bu iddiaları kabullenmek mümkün değildir. Zaten bu ayetteki açıklamaya ilaveten, başka ayetlerde de şeytanın muhles kullara her hangi bir tasarrufunun söz konusu olamayacağını şeytanın bir itirafı olarak zikretmemiş midir?!

“(Yusuf) onların yükünü hazırladığı zaman maşrabayı kardeşinin yükü içine koydu! (Kafile hareket ettikten) sonra bir tellal: Ey kafile! Siz hırsızsınız! diye seslendi.” (Yusuf, 70)

Soru: Hz. Yusuf’la ilgili eleştiri konusu yapılan ve masumiyetle bağdaşmadığı ileri sürülen ayetlerden birisi de Yusuf suresinin 70. ayetidir. Bu ayetlerde şöyle geçmektedir: “(Yusuf) onların yükünü hazırladığı zaman maşrabayı kardeşinin yükü içine koydu! (Kafile hareket ettikten) sonra bir tellal: Ey kafile! Siz hırsızsınız! diye seslendi.” Diyorlar ki Hz. Yusuf’un kardeşi Bünyamin’i yanında tutabilmek için bir komplo düzenleyerek onu haksız yere hırsızlıkla suçlaması masumiyetle bağdaşır bir durum değil. Hırsızlık suçlaması Yusuf’un dilinden olmasa dahi mutlaka onun bilgisi dahilinde gerçekleşmiştir. Masum bir peygamber suçsuz insanlara bu tür isnatların yapılmasına nasıl razı olabilir. Bazıları Eleştiri sınırını biraz daha genişleterek, diyorlar ki Hz. Yusuf en başında kardeşlerine kendini tanıtmalıydı ki onlar da biran evvel babası Yakub’a (a.s) giderek bu müjdeli haberi ona ulaştırıp ihtiyar babasını yıllar yılı çektiği üzüntü ve ıstıraptan kurtarsınlar. Acaba bunu yapma yerine Yusuf’un bir komployla diğer kardeşini de yanında tutup babasının üzüntü ve kederini ikiye katlaması reva mıydı? Masumiyetle örtüşen bir durumuydu. Ayrıca o zamanda hırsızlığın cezasının kölelik olduğu biliniyordu. Eğer bu hükmün ilahi bir hüküm olduğunu düşünürsek, haksız bir suçlamayla bu ceza uygulanmıştır. Eğer Mısırlıların hurafi bir geleneğiydiyse yine de Yusuf (a.s)’ın böyle zalimane bir geleneğin kardeşi hakkında uygulanmasına göz yumması, masumiyetle bağdaşır bir tarafı yoktur.

Cevap: Aslında bu eleştiriyi yapanlarında yine birçok yerde olduğu gibi, ayetlerdeki ifade ve tabirlere yeterince dikkat etmemeleridir. Yusuf suresindeki ayetler iyice incelendiğinde ve diğer bazı karineler de dikkate alındığında, olayın Bünyamin’le anlaşmalı olarak gerçekleştiğini görürüz. Zira bu ayetlerde Hz. Yusuf’un kendisini önceden kardeşi Bünyamin’e tanıttığını görüyoruz. Dolayısıyla o, yapılan bu işlerin onun kardeşi Yusuf’un yanında kalmasın sağlamak için yapılan bir plan olduğunu biliyordu. Saniyen “Ey kafile! Siz hırsızsınız sözünün kim tarafından söylendiği belli değil. Sadece, sözü söyleyen tellalın Hz. Yusuf’un memurlarından bilisi olduğunu biliyoruz. Evet memurlar maşrabayı Yusuf’un kardeşlerinden birisinin yükünde bulunca, onun hırsız olduğuna kanaat getirdiler ve dolayısıyla onların hepsi bir arada olduklarından dolayı, bu ithamı hepsine yöneltti. Faraza burada bu genellemeyle bir yanlış yapılmış olsa dahi bunun Hz. Yusuf’la alakası yoktur. Hz. Yusuf’a isnat edilebilecek tek fiil söz konusu maşrabayı kardeşi Bünyamin’in yükünün içerisine koymasıydı ki bunu da onu kurtarmak ve rahat ettirmek maksadıyla yapmıştır.

Bundan da önemlisi Hz. Yusuf’un ister kardeşleri, isterse babası hakkındaki bu davranışı ve uyguladığı plan, Allah-u Teala’nın onlar hakkındaki imtihanlarının tamamlayıcı bir parçasıydı. Diğer bir deyişle Hz. Yusuf vahiy yoluyla aldığı ilahi ferman gereği bu planı uyguladı ve Hz. Yakub’un diğer evladını da kaybetme karşısındaki sabır ve mukavemetinin ölçülmesine ve böylece tekâmül sevap ve mükafatının gereken diğer halkalarının da tamamlanmasına vesile oldu. Ayrıyeten kardeşlerinin de bir kez daha babalarına verdikleri söz karşısında ne kadar sadık kalıp kalmadıklar imtihan edilmiş oldu. Kısacası Hz. Yusuf’un öyküsü baştan sona imtihan sahneleriyle doludur. Bunlardan bir kısmı Hz. Yusuf’a, bir kısmı babası Yakub’a ve bir kısmı da kardeşlerine yöneldi ve olayın bu son halkası da bunların bir parçasıydı ve ilahi bir plan dahilinde gerçekleşmişti. Bunu aşağıdaki ayetten açıkça anlamamız mümkündür: “İşte biz Yusuf’a böyle bir tedbir öğrettik, yoksa kralın kanununa göre kardeşini tutamayacaktı. Ancak Allah'ın dilemesi hariç. Biz kimi dilersek onu derecelerle yükseltiriz.” ( Yusuf, 76)

Ayrıca bu ayetten en son zikrettiğimiz eleştirinin de cevabı verilmiş oluyor, yani Hz. Yusuf’un kardeşinin alı konması ve geçici olarak köle addedilmesi ilahi bir emirle gerçekleşmişti ve Hz. Yusuf’un şahsi bir tasarrufu değildi.

Bazı alimler demişler ki hatta eğer bu planı bizzat Hz. Yusuf tarafından planlandığını kabul etmiş olsak dahi yine de Hz. Yusuf’un masumiyetine bir halel gelmezdi. Zira önceden de dediğimiz gibi yalan her yerde kötü ve günah değildir. Bazen bir takın önemli maslahatlar, yalan konuşmayı, caiz hatta farz bir duruma bile sokabilir. Böylece bu olayın da Hz. Yusuf’un masumiyetiyle çeliştiğini söyleyenlerin iddiası boşa çıkmış oldu. Velhamdu Lillahi Rabbil Alemin.