Bismillahirrahmanirrahim
Soru-250:
Siz Caferilerin mezhep İmamı olan İmam Cafer-i Sadık'ın
çeşitli konulardaki görüşleri hangi kaynaklarda kayıtlıdır?
Bir de İmam Cafer-i Sadık'ın talebeleri ve onun görüşlerini
nakleden vasıtalar (en azından meşhurları) kimlerdir?
Cevap-250:
Evvela şunu hatırlatmamız gerekir ki, on iki Ehlibeyt
İmamı'nın hepsi bizim için aynıdır ve her birisi kendi İmamet
zamanında İlahi görevlerini eksiksiz bir şekilde yerine
getirmişlerdir. Ancak İmamiye mezhebine Caferilik de
denmesinin sebebi, bu değerli peygamber evladının ve Ehlibeyt
imamının zamanında (Emevilerle Abbasiler arasındaki
sürtüşmelerden dolayı) daha rahat bir ortam meydana geldiği ve
diğer İmamlara nazaran İmam Sadık'ın üzerinde daha az bir
baskı olduğu için Resulullah'tan miras aldıkları ilim ve
irfanı daha rahat ve daha geniş çapta (özellikle fıkhi
konularda) yayma ve tebliğ etme imkanı bulmasıdır. Hz. İmam
Caferi Sadık'ın zamanı Mezheplerin ortaya çıkışlarına da
rastladığı için daha çok başkaları tarafından o dönemde İmam
Sadık'a uyanlara Caferi denmeğe başlanmıştır. Yoksa İmam
Cafer-i Sadık'la, örneğin bir İmam Bakır veya İmam Musa Kazım
arasında hiçbir görüş ayrılığı söz konusu değildir.
Sizin sorduğunuz
soruya gelince, bu konu çok geniş olduğu için konuyla ilgili
bazı kaynakları ve İmam Cafer Sadık (a.s)’ın ashabından telifi
olan bazı kişilerin ismini zikretmekle yetiniyoruz:
Konuyla İlgili Bazı Kaynaklar
El-Fihrist:
Muhammed b.
Hasan Et-Tusi (doğum: 385 vefat 460 hicri kameri): Şia’nın
hadiste iki temel kaynağı olan Et-Tehzip ve El-İstibsar’ın
yazarı ve aynı zamanda rical, fıkıh ve tefsirde en önemli
eserlere sahip olan Şeyh Tusi'nin çok değerli eseri bu kitapta
(El- Fihrist), İmam Cafer Sadık ve diğer Ehlibeyt imamlarının
ashabından, İmamlardan naklettikleri hadisleri kitap halinde
telif eden kişilerin isimlerini kaydeder.
Ez-Zaria:
Allame Ağa
Buzurg, adı geçen eserinde, İmam Cafer Sadık (a.s)’ın
ashabından 200 kişinin ismini ve bunların telif ettiği 730
kitabı nakletmiştir.
Mevsuatu
Fıkh-i Ehl-il Beyt, 1. cildin "Mukaddime" bölümünde
Şia’da fıkıh ilminin nasıl başladığı ve hangi aşamaları
geçirdiği hakkında yeterli derecede bilgi vardır.
İbn-i Şehraşub,
"Mealimu’l Ulema" adlı eserinde, kitap telif etmiş olan
1000’e aşkın Ehlibeyt mektebinin ilk döneme ait öncül
alimlerinin isimlerini nakletmiştir. Bunların büyük kısmı
Ehlibeyt İmamlarının ashabından olan veya onlardan direk
olarak hadis almış kişilerdir.
Abdulhuseyn
Eş-Şebusteri, "Ashab'ul İmam'is-Sadık" adlı eserinde,
İmam Cafer Sadık (a.s)’ın ashabından 3759 kişi hakkında
kaynaklarını ayrıntılarıyla vererek bilgi vermektedir. Bu
kitap üç cilt halinde Kum kentinde basılmıştır.
İmam Ca’fer Sadık (a.s)’ın Talebelerinden Bir Kaçı
Görüldüğü gibi
İmam’dan aldıkları ilimleri bir araya toplayıp telif meydana
getirenlerin sayısı da çok fazladır. Biz örnek olarak İmam
Ca’fer Sadık’ın ashabından İmam’dan aldıkları ilmi kitap
olarak telif eden kişilerden bazılarının ismini naklediyoruz.
Bu şahıslarla ilgili geniş bilgiyi yukarıda ismini verdiğimiz
kitaplarda bulabilirsiniz.
İmam Ca’fer
Sadık (a.s)’ın döneminde İmam’dan aldığı ilimleri yazarak
kitap haline getirenler arasında şu şahsiyetleri sayabiliriz:
1.
Eban b. Taglib: İmam
Cafer Sadık (a.s)’dan bir çok hadis nakletmiştir. Ayrıca
Al-Garip fil Kur’an diye bir kitap telif etmiştir. İmam
Muhammed Bakır (a.s) "Ona Şialarım içinde senin gibilerin
olmasını isterim. Medine camiinde otur ve halka fetva ver"
buyurmuştur.
2.
Hişam b. Hakem: 28'i
aşkın kitabı vardır.
3.
Mufaddal b. Ömer: Bir çok
kitap telif etmiştir. "Tevhid" kitabı, "Fikir" kitabı,
"Yaratılışın nasıl başladığı" hakkında kitabı, "İbretler"
kitabı onun eserlerindendir.
Cabir b. Hayyan:
İmam Cafer Sadık (a.s)’ın ashabından olan büyük
bilginlerdendir. "El-Havassu’l-Kebir", "Resailu- Cafer
es-Sadık", "El-Hudud" ve diğer bir çok kitabı vardır. Bu şahıs
Şia'nın büyük bilginlerindendir. Onun kimya biliminin
kurucularından olduğu meşhurdur. Avrupalılar Müslümanlardan
daha fazla onun ilmi açıklamışlardır.
Böylece İmam
Cafer Sadık (a.s)’dan fıkhi konular başta olmak üzere çeşitli
konularda nakledilen ilimler, yani İmam Ca’fer Sadık (a.s)’ın
talebeleri tarafından yazılmış olan kitaplarda bulunan
ilimlerin önemli bir kısmı bu dört temel eserde vardır.
Bu dört temel
eserden başka diğer temel kaynaklarımız da vardır ki onlarda
Ehlibeyt İmamlarından gelen hadisler kitap halinde bir araya
toplanmıştır. Bunların başlıcaları şunlardır:
1- Selim b.
Kays’ın Kitabı: Bu kitap Hz. Ali (a.s)’ın ashabından olan
Selim tarafından yazılmış ve genellikle Hz. Ali (a.s)’ın yüce
makamını ve Peygamber’den sonra ümmetin nasıl sapıklığa duçar
olduğunu açıklayan hadis ve tarihi olayları içermektedir.
2- Sahifet'üs
Seccadiyye: Bu kitap İmam Zeynelabidin (a.s)’ın dualarını
içermektedir. Ve İmam’ın emri üzere oğlu İmam Muhammed Bakır
ve Zeyd tarafından yazılmıştır ve bu gün elimizde
bulunmaktadır.
3- Nehcü’l
Belağa: Hz. Ali a.s)’ın hutbe mektup ve kısa sözlerinden
seçmeleri içermektedir. Bu eseri İmam Ali (a.s)’ın çeşitli
muteber kaynaklarda bulunan sözlerinden bir araya getiren
Seyyid Rezi’dir.
4-
El-Caferiyyat: Bu kitap Muhammed b. Muhammed el-Aş’as
tarafından yazılan ve İmam Cafer sadık a.s’ın hadislerini
içeren, bugün elimizde bulunan eserler arasındadır.
5.
Nevadıru’l-Hikme: Bu kitap Ahmed b. Muhammed b. Yahya'ya
aittir.
6- El-Mehasin:
Bu kitap Ahmed b. Muhammed b. Halid Berki tarafından yazılmış
ve Ehlibeyt İmamlarından gelen ve çeşitli konulardaki
hadisleri ihtiva eden bu kitap, güzel bir üslupla bir araya
toplanmıştır.
7- Kitab-u Ali
b. Cafer: Bu kitap İmam Cafer Sadık a.s’ın oğlu Ali tarafından
yazılmıştır. Ali b. Cafer bu kitapta babası İmam Cafer Sadık
ve kardeşi İmam Musa Kazım'dan sorduğu soruları ve İmamların
o sorulara verdiği cevapları bir araya toplamıştır.
8-
Kamil’uz-Ziyarat: Cafe b. Muhammed b. Kavleveyh (vefat 368 h.)
9. Tefsir-u Ali
b. İbrahim.
10-
Kurbu’l-İsnad: Abdullah b. Cafer el-Himyeri
Yukarıdaki
kitaplara Şeyh Seduk’un "Et-Tevhid", "Kemalu'd Din,"
"El-Hisal," ve "Uyun’ul Ahbar" ve diğer eserlerini ve keza
Şeyh Mufid’in "El-İhtisas" ve "El-Emali" ve Şeyh Tusi’nin
çeşitli eserlerini ve Ayyaşi’nin Tefsirini, Harrani’nin
"Tuhefu'l Ukul"unu eklemek gerekir.
Bu kitaplardan
bazıları Ehlibeyt İmamlarının kendi döneminde yazılmış ve
bazıları ise Gaybet-i Suğra döneminde telif edilmişlerdir. Ve
bazıları da Gaybet-i Kubra’nın ilk dönemlerinde telif
edilmiştir. Bunlardan başka bugün elimizde bulunan aynı
dönemlerde telif edilmiş onlarca diğer temel kaynak da vardır
ki konu uzamasın diye biz onları zikretmekten vazgeçtik.
|