Soru-214:Ruh, nefs ve akıl hakkında kafama takılan şu sorulara cevap vermenizi istirham edeceğim?

Bismillahirrahmanirrahim

 

1- Ruh nedir?

2- Ruhların yaratılışı nasıldır?

3- Acaba ruhlar bedenlerden önce mi yaratılmıştır?

4- İnsanların ruhları birbiriyle farklı mı? Örneğin Peygamberler ve imamların ruhlarıyla başkalarınınki  arasında bir fark var mı?

5- Acaba hayvanlar ve bitkilerde de ruh var mıdır? Onlarınkiyle insanlardaki arasında bir fark var mı?

6- Ruh ve nefs aynı şeyler mi?

7- Hayvanlarda akıl var mı? Yoksa eğer, Hz. Süleyman’ın kıssasında bahsi geçen hüdhüd ve karıncaların durumu nasıl izah edilmelidir? Allah sizden razı olsun…

Cevap-214: Saygıdeğer kardeşim, çok ağır sorular sormuşsunuzdur. Elbette bendeniz bu gibi sorulara kesin cevaplar verebilecek durumda değilim. Ancak kendi kapasitemizde cevaplamaya çalışırsak şöyle diyebiliriz.

1- Ruhun hakikatinin ne olduğu malum değildir. İslam filozof ve bilginleri çoğunlukla ruhların madde ötesi varlıklar olduğunu söylemekteler ki, böyle de olması daha doğrudur. Ancak bu madde ötesi varlıkların hakikati nedir? Bunun da kesin ve bilimsel bir tanımı yapılmamakta ve sadece özellikleriyle tanımlanmaya çalışılmaktadır. Genellikle maddi varlık; mekanı, hacmi, ağırlığı ve zamanı olan varlık diye, madde ötesi varlık ise bütün bu özelliklerden soyut olan bir varlık olarak tanımlanmaktadır. Onun has özelliklerinden ise ilmin özü olmak ve değişmez olup değişim ve zaman üstü olmak zikredilmektedir. Elbette madde ötesi varlıklar ise maddeden büsbütün bağımsız olan ve fiil açısından maddeye muhtaç olan varlıklar olarak iki kısma ayrılmaktadır. Biz insanların ve keza bütün canlıların ruhları bu ikinci kısım madde ötesi varlıklardandır. Yani bizim ruhlarımız, fiil açısından ki hareket etmek, duymak, görmek, bilmek ve benzeri şeylerdir, bedenden ibaret olan maddeye muhtaçtır ve ölüm ile bu maddi bedenden bu açıdan da bağımsız hale gelmektedir. Tam anlamında bağımsız olan madde ötesi varlıklar ise melekler gibi kendi fiillerinde bir maddeye muhtaç olmayan varlıklardır.

2- 3- Ruhların yaratılışı da ihtilaflı bir konudur. Bu konuda iki görüş var alimler arasında.

 Bir görüşe göre ruhlar önceden yaratılmış ve ruhlar alemi veya zer alemi diye bilinen yerde

onlardan ahit alınmış ve her kes orada verdiği ahde ve kabulüne göre bu dünyada yaşamaktadır.

 Kur'an'da geçen "Ben sizin Rabbiniz değil miyim?" Şeklindeki İlahi hitap ve ruhların "Evet" diye

cevap vermeleri burada gerçekleşmiştir. Bazıları cevaplarında samimi, bazıları ise yalandan evet demişlerdir.

İkinci görüş ise şudur ki, öyle bir alem yoktur ve Kur'an'daki söz konusu soru ve cevap fıtri bir olaydır.

Yani Allah-u Teala insanları öyle bir şekilde yaratmıştır ki eğer onlardan "Ben sizin Rabbiniz değil miyim"

 diye sorulursa, "Evet" cevabı verirler. Yani insanlar asaleten tevhid fıtratı üzere yaratılmışlardır.

 Tabi her görüşün kendine göre delilleri vardır. Fakat onları açıklamak uzun sürer.    

4- Hadislerden anlaşılan ruhların arasında ve hatta onların özünü oluşturan ham maddeleri arasında farklılığın oluşudur. Bu açıdan peygamberlerin ve imamların ruhlarının daha temiz nurlardan yaratıldığına dair hadisler mevcuttur. Belki de bu farklılık, Allah-u Teala'nın insanların geleceğine dair sahib olduğu ilme dayanmaktadır. Nitekim Ehl-i Beyt imamlarından gelen Nudbe duasında peygamberlerin ve imamların dünyaya gelmeden bile seçilmiş olmalarının sırrının onların ahitlerine vefa edeceklerinin Allah-u Teala tarafından önceden bilinişine bağlanmaktadır. Velhasıl bu husus da çok ince bir husustur. Ancak şu kesindir ki, insanların ruhlarının farklı oluşu veya olmayışı -ki bendenize göre farklı oluşları daha doğrudur- asla Allah’ın adaletiyle çelişmemekte ve Allah hiçbir kuluna verdiğinden fazla yük yüklememekte ve verdiğinden fazlasıyla sorumlu tutmamakta ve hiçbir kimseyi hak etmediği makama gereksiz olarak getirmemekte ve hiçbir kimseye hak ettiğinden fazla ceza vermemektedir.

5- Hayvanlar ve bitkilerde de ruh vardır. Ancak onların ruhlarının dünya alemine yansıyan boyutu insanın ve keza cinlerin dünya hayatına yansıyan boyutundan çok farklıdır. Bu açıdan da onlar insanın ve cinnin sorumluluğundan muaf tutulmuşlardır. Ancak kıyamet gününde her şey daha canlı ve natık olacaktır.

6- Nefis ile ruh bir varlıktır. Nefis ruhun bedenle beraber olduğu süredeki istekler boyutudur.

7- Hayvanlarda biz insanlarda olduğu şekliyle zahiri akıl yoktur. Dolayısıyla da onların zahiri eylemlerinde bilinç ve sorumluluğa dayalı eylemleri yoktur. Onların eylemleri içgüdülere tabi olan eylemler türündendir. Hz. Süleyman ile Hüdhüd kuşu ve karıncalar arasında cereyan eden ve onların akıllı varlıklar oldukları hatta biz insanları bile akılsız sayacak kadar akıllı varlıklar olduğunu gösteren olaya gelince, bu olaylar onların zahiri ruh ve idraklerinden kaynaklanan olaylar değil, onların batını ile Hz. Süleyman arasında cereyan eden bir olaydır. Onlar da bu açıdan .bizim gibi akıl sahibi ve hatta bizim zahiri boyutumuzdan daha üstün akıl sahibi varlıklardır. Ancak dünya hayatında geçerli olan batini durum değil, zahiri durumdur. Bu hususu size bir misalle anlatmak istersek, uykuda canlı hareketi yapan bir uyur gezeri örnek olarak zikredebiliriz. Bir uyur gezer canlı olan bir varlığın eylemini yapıyor, ama o halde ona hakim olan aklı idrakinin tam olmayışıdır. Ancak o uyanırsa tam akli idrake de kavuşur. İşte hayvanlar da bu dünyada zahiri halleriyle bir uyur gezer gibidirler, zahiri hallerinde tam akli idrake sahip değillerdir. Ancak batini hallerine döndüklerinde tam akıl sahibi varlıklar sayılmaktadırlar. Bu açıdan sadece canlılar değil her şey  tam akıl sahibi varlıklardır ve her şey Allah’ı tespih etmektedir.